طرح شهیدبهشتی در زمینه ی پیشرفت

شهید آیت الله بهشتی از مؤسسین جامعه روحانیت مبارز و حزب جمهوری اسلامی و دبیر شورای انقالب و رییس دیوان عالی کشور بوده اند. ایشان نقشی حیاتی در مسیر انقلاب اسلامی داشته اند. علت حیاتی بودن وجود چنین نقشی، صیانت آن از نفوذ تعاریف و مفاهیم غلط و انحرافی به پروژه بازخوانی اهداف و آرمانهای انقلاب اسلامی است. کما اینکه در برهه‌ای از حیات سیاسی نظام مبارک جمهوری اسلامی این اتفاق به گونهای ناقص به وقوع پیوست. به همین خاطر پشتیبانی از مبانی انقلاب اسلامی و الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی که براساس منابع و مطالب موجود صاحبنظران اصلی این حوزه اهمیت زیادی دارد . این اقدام، نه امری ایستا، بلکه پویا و دارای استمرار خواهد بود و به مادام تولیدات نظری در این حوزه قابلیت تکامل دارد. مبانی انقلاب و پیشرفت مستمر بوده و نمیتوان مقصد تاریخی و زمانی برای آن در نظر گرفت. هدف غایی این اقدام، بررسی و تقریر از مطالب و منابع اندیشمندانی همچون شهید بهشتی در این حوزه خواهد بود و تا تحقق آن، انتشار این یادداشت ها به صورت مداوم پیش خواهد رفت.

شهید بهشتی معتقد بودند که جامعه باید یک حرکت ایده آل داشته باشد. بدون ایده آل، تنظیم کردن نقشه حرکت اصلی معنی ندارد ولی ممکن است از همان اول بدانیم هرگز به آن ایده آل نمیرسیم. با اینکه میدانیم هرگز به آن ایده آل نمیرسیم طرح ایده آل لغو نیست بلکه کاملا بجاست، چون مادون ایده‌آل را وقتی میخواهیم با درصد بسنجیم باید با ایده آل بسنجیم وگرنه اصلا سنجش از بین میرود.

بنابراین توجه به ایده آل و داشتن یک الگوی پیشرفت در نظر ایشان در نسبت با حرکت و به تعبیر دیگر نهضت قرار دارد. توجه به این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که آنچه که ما تاکنون به عنوان چرایی و ضرورت توجه به مسئله پیشرفت به طور عمده با آن مواجه بوده ایم؛ تلاش در تعریف و تبیین الگوی پیشرفت در مقایسه با الگوهای توسعه ی مدرن بوده است که در آن پیشرفت و مدل پیشرفت متمایز از الگوهای توسعه مدرن معرفی میشد و وجهی از تمایزگذاری حاصل میگشت حال آنکه ایشان با طرح مسئله ی پیشرفت در یک حرکت و نهضت آن را از صورت نظری صرف خارج کرده و در یک ترکیب نظر و عمل بیان میکند. در اینجا الزم به تذکر است اینکه گفته میشود طرح شهیدبهشتی در زمینه ی پیشرفت در یک تمایزگذاری از مدلهای توسعه ی مدرن ، به معنای پذیرش چهارچوبها و مفاهیم مدرن نیست. بلکه ایشان در جایجای سخنرانیهای خود به نقد مفاهیم مدرن پرداخته و سعی دارد در یک رویکرد اجتهادی، مفاهیم بنیادین یک نهضت و حرکت را از درون منابع دینی استخراج کند.

آنچه منظور از عدم تمایزگذاری است؛ طرح الگوی پیشرفت در برابر الگویهای توسعه ی مدرن به عنوان یک برنامه اداره کشور است. این مسئله نیز از آن روست که در اندیشه‌ی ایشان طرح این موضوع چندان در میان نیست. با توجه به این نکته لازم است نگاهی هم به رویکرد شهیدبهشتی در نسبت غرب داشته باشیم و امید است با استمداد حضرت حق و الطاف بانوی دو عالم، مجموعه سلسله اسناد مبانی پیشرفت در کشور به طور جامع، درست و دقیق تدوین و ارائه شود تا با خوانش آن توسط نخبگان علمی و دغدغه مندان انقلاب اسلامی، گامی در مسیر گفتمانسازی و تحقق الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی برداشته شود.